The perfect storm?

Het verhaal van Menno en Marielle. Het is ongelofelijk, het is onwerkelijk, het is onwaarschijnlijk. Maar het is gebeurd. Ontmast op weg naar de Carieb, op de passaatroute. Wij hebben niets dan respect voor deze twee. Ze hebben zichzelf en elkaar op grootse wijze het leven gered. Ze hebben doorgezet waar anderen zouden opgeven. Ze hebben op eigen kracht land bereikt. De afgelopen dagen hebben we gezien hoe ze stap voor stap verder gaan. Verwerken van de gebeurtenissen, opruimen van de puinhoop aan boord, dealen met de administratieve zaken en heel voorzichtig naar voren kijken. Niets dan respect. Groot respect. Je kunt hun verhaal lezen op http://windoversea.blogspot.com/

Omdat de gebeurtenissen op ons ook een grote indruk gemaakt hebben, deel ik ook graag onze kant van het verhaal.

Samen met de Ojalá en Windoversea vertrokken we maandag 1 december uit La Gomera. Ojalá en wij op weg naar Martinique, Windoversea op weg naar Grenada. Het eerste waypoint lag op 20N30W. We zeilden ieder onze eigen koers. Daags na vertrek werd duidelijk dat het mooie weergat dat we eerder in de voorspellingen zagen toch iets minder mooi zou worden. Een groot hogedrukgebied met veel wind erin zou naar het zuiden zakken, over de lijn naar ons waypoint. Naar wat we nu weten was dit reden voor alle drie de schepen om meer zuid te varen in plaats van de zuidwestelijke koers naar het waypoint. Enkele dagen onderweg werd gelukkig duidelijk dat het hogedrukgebied toch weer minder zuid zou zakken dan eerder voorspeld. De Windoversea zette daarom alsnog koers richting het waypoint. Ojalá besloot niet direct naar het waypoint te varen, maar een nieuw waypoint te plaatsen, iets oostelijker. Daarmee zouden ze een ruime marge houden ten opzichte van het hoog. Wij kregen op dat moment ook informatie van Idris, onze man aan de wal. Hij liet ons weten dat in het weekend een windstilte zou ontstaan dat zich zou uitstrekken van de Kaap Verden tot ver westelijk van het waypoint 20N30W. Volgens Idris konden we die windstilte niet omzeilen. We debatteerden met de Ojalá over de korte golf zender over de te volgen koers. Ojalá gaf aan dat ze de voorspelling zo ver vooruit te onzeker vonden en ze hoopten dat de windstilte zou gaan meevallen. Wij wilden dit risico echter niet lopen. We haalden aan boord windkaarten op voor een groter gebied en zagen dat de windstilte inderdaad een groot gebied zou beslaan en westelijk weg zou trekken. De richting waar wij uit moesten.We zouden dus feitelijk met de windstilte meezeilen en er langer in blijven hangen. Puff is een zwaar schip en we hebben beperkt lichtweer zeilen. Diesel is een schaars goed aan boord, dus uitwijken naar de Kaap Verden werd een serieuze optie. Dit alles was reden voor ons om onze zuidelijke koers van 220 graden aan te houden en min of meer op de Kaap Verden af te blijven sturen. Het zou hooguit betekenen dat we 100 mijl moesten omvaren. Dat hadden we ervoor over en nu konden we onze opties open houden. Zo legden we in de eerste 6 dagen 680 mijl af.

Niets is echter zo onvoorspelbaar als het weer... Richting het einde van de week, veranderden de voorspellingen verder en bleek dat er rond de Kaap Verden slechts 2 dagen windstilte zou ontstaan. Omdat wij oostelijk genoeg zaten, op de lijn Kaap Verden, heroverwogen wij onze opties. 2 dagen motoren was goed te doen met onze dieselvoorraad. We hadden eindelijk ons ritme gevonden, hadden geen zin in de bureaucratie van het in- en uitklaren op de Kaap Verden en wilden ook gewoon graag naar ´de overkant´. Op zaterdag besloten we daarom door te zeilen naar Martinique. Op zondagnacht zou de wind wegvallen. We verlegden onze koers iets westelijker, weg van de Kaap Verden, om zolang mogelijk wind in de zeilen te houden. Zo zeilden we met halve wind door de nacht. Ook zondag bleven we lekker voortgang maken. De lucht betrok en we zagen hoe er grote paddestoelwolken ontwikkelden. Naarmate de nacht viel, zagen we in de verte lichtflitsen. Onweer, bah! Toch konden we nog de hele nacht zeilen en bleef het onweer ver weg. In de ochtend nam ik de wacht van Leon over. Er kwamen enkele buien over, maar we zeilden nog steeds. De buien kwamen helaas dichterbij net zoals de donder en de bliksem. Ik was niet meer op mijn gemak en haalde Leon uit bed. Uiteindelijk viel de wind pas op maandagochtend helemaal weg. We startten de motor en streken de zeilen. We vroegen ons af wat de best te varen koers was. We wisten dat hoe oostelijker we bleven, hoe eerder de wind op woensdag zou terugkomen. We besloten het weer nogmaals te checken, dit keer in de ochtend. Dat doen we normaal nooit. Maar nu gelukkig wel.

Bij het ophalen van het weer, stond er een mail klaar van Ron van de Verleiding. Zo lazen we dat de Windoversea, bemand door Marielle en Menno, die nacht plat geslagen en ontmast was. Tranen sprongen in onze ogen, dit was een grote shock. We zaten te beven terwijl we het nieuws op ons lieten inwerken. Hoe had dit kunnen gebeuren? Hoe was het met ze? Ze moeten zo vreselijk bang zijn (geweest).Volgens Ron was er een reddingsoperatie opgestart en maakten ze het fysiek goed. Op het eerstvolgende radionetje van 13UTC lichtten we Anna en Maarten van de Ojalá in. Wij zaten ongeveer 250 mijl bij de Windoversea vandaan, maar we wisten dat de Ojalá dichterbij de Windoversea zat dan wij. Maarten kwam aan de radio en liet ons weten dat de situatie bij hen aan boord ‘wel ging’. Hij klonk niet erg goed en we vroegen wat er scheelde. Ze hadden die ochtend een vervelende ervaring gehad. Terwijl Anna wacht had, werden ze verrast door wat ze zelf een trog noemen. Wellicht was het een trog, of misschien een squall, feit was dat er flinke wind in zat. Tot onze spijt moesten we hen vervolgens de situatie van de Windoversea vertellen. Dat was ook voor hen een grote shock. We moesten alles even laten bezinken. We besloten om 15UTC samen verder te spreken.

Voor mij was het meteen duidelijk. Ik wilde het water af. De Windoversea had 50-60 knopen wind gehad en die hadden we nergens in de windkaarten zien staan. We begrepen inmiddels dat de windstilte veroorzaakt zou worden door een lage druk gebied. Een lage druk gebied op de passaatroute?! Dat is onwaarschijnlijk. Het vertrouwen in het weer was in een klap weg. De Kaap Verden lagen op 115 mijl van ons, een dag motoren. Leon was niet meteen overtuigd, maar ik was onverbiddelijk: “We verleggen koers, ik wil naar van het water af!” Om 15UTC meldde Ojalá hetzelfde plan te hebben en koers verlegd te hebben richting de Kaap Verden. Ze hadden geïnformeerd naar de positie van de Windoversea om te kijken of ze naar hen toe konden varen om hulp te bieden. Dat was helaas toch te ver van hun vandaan, ongeveer 150 mijl. En er was inmiddels gelukkig een bevoorraadingsschip op weg naar de Windoversea. De Windoversea zou op eigen kiel proberen naar de Kaap Verden te motoren. Voor ons nog meer reden om uit te wijken zodat we hen daar konden opvangen. Samen uit, samen... het is het minste wat we voor hen konden doen. Het bleef een onrustige dag. Mijn gedachten schoten alle kanten op. Als we nou maar snel in de haven zouden zijn, voet aan wal. En hoe verging het Menno en Marielle? Zouden ze het hoofd koel kunnen houden? Ik deed een schietgebedje om ze alle kracht te sturen die ze nodig hadden om in veiligheid te komen.

Om een lang verhaal (iets) kort(er) te maken. Op het netje van 19UTC zei de Ojalá dat ze alle opties nogmaals bekeken hadden en te ver weg waren bij de Kaap Verden (250 mijl) om de Kaap Verden op de motor te bereiken. De wind zou binnen anderhalve dag weer toenemen en die zouden ze dan pal op de kop krijgen. Ze besloten om alsnog door te gaan richting Martinique. Wij liepen een dag later Mindelo binnen. Zóóo blij om er te zijn. Gelukkig kregen we via Ron tweemaal daags een update over de Windoversea en begrepen dat het goed met ze ging. Ze waren goed bevoorraad met water, diesel en voedsel en verwachtten op donderdag in Mindelo te zijn. Dat was geweldig nieuws! Het was tijd om onze gedachten eens op een rij te zetten. Wat was er nou gebeurd? En waarom hadden zowel Ojalá, Windoversea als wij de storm niet in de weer- en windkaarten gezien? Ik kan niet namens de andere schepen spreken, maar wij hebben het weer absoluut onderschat. Natuurlijk gebeuren er ieder jaar ongelukken op de Atlantic. Maar je verwacht niet dat het jou overkomt. Je waant je veilig op de Atlantic. Wanen, dat is het. Dat blijkt nu wel. De passaatroute, as simple as that. Wat kan daar nou misgaan? Ik kan honderden citaten opzoeken en ze zeggen allemaal hetzelfde. De Atlantische oversteek is het makkelijkste deel van de reis. Je hijst de zeilen en laat je meevoeren door de passaatwind. Die waait altijd vanuit het (noord)oosten met een windkracht 4-6. Op deze noorderbreedte komen geen depressies voor. En dus bekeken we regelmatig de windkaarten, maar bekeken we tijdens de oversteek niet de weerkaarten. Dat zijn de kaarten waarop hoge en lage druk gebieden te ze zien zijn, evenals fronten, trogs en andere informatie die een meteoroloog uit de weermodellen gehaald heeft. Als we die kaarten beter hadden bekeken, hadden we zeker eerder in de gaten gehad dat zich een laag zou ontwikkelen op de passaatroute. Maar Marielle haalde dagelijks weerkaarten binnen en analyseerde deze grondig. Ze had gezien dat zich een laag ontwikkelde aan de onderkant van het hoge druk gebied. Maar deze weerkaarten, die voor 24 en 48 uur vooruit gemaakt worden, laten geen lokale en kortstondige weereffecten zien. Helaas had de Windoversea niet de mogelijkheid om windkaarten op te halen. Dus Marielle had het niet kunnen zien aankomen. De Ojalá haalde zowel de weerkaarten als de windkaarten op. Waarom hadden zij de storm dan niet gezien? Naar wat ik begrijp van Maarten, stond er in hun windkaarten een maximale wind op de positie van de Windoversea van 30 knopen. Stond de storm dan helemaal niet in de kaarten?

Na aankomst in Mindelo, liet Eric van de Volonté ons zijn windkaarten zien die hij gedurende de afgelopen week had opgevraagd en bewaard. Omdat hij aan land was en een goede internetverbinding had, kon hij deze windkaarten met het grootste detailniveau ophalen. In zijn windkaarten was op de betreffende tijd en plaats een wind van 40 knopen voorspeld. We weten uit ervaring dat we in de praktijk minimaal 5 knopen (één windkracht) moeten optellen bij de windkaarten. De storm was dus wel degelijk in de kaarten te vinden. Wat leert dit ons nou? In ieder geval heb ik geleerd het weer niet meer te onderschatten. Alles is mogelijk als het om het weer gaat. Zowel de weerkaarten als de windkaarten moeten we daarom contentieus bekijken en analyseren. Daarnaast blijkt nu dat het wijs is om de windkaarten ook op het grootste detailniveau op te halen. Dat is echter erg lastig met de beperkte radioverbinding op zee. Wellicht dat we dit voor een klein gebied kunnen doen. En dan voor een groter gebied de minder gedetailleerde kaarten. Als laatste moet nog gezegd dat de windkaarten een vrij instabiel weerbeeld lieten zien. Er ontwikkelden zich meerdere kleine laagjes en de overgang van het hogedrukgebied met veel wind naar het windstiltegebied was zeer abrupt en langs een golvende lijn. Ook dit zijn tekenen die wij niet op waarde geschat hebben. Daar zullen we in het vervolg beter op letten. Tenslotte, moet ik me ook realiseren dat we niet alles kunnen zien aankomen. Soms worden we ook gewoon overvallen. Dit had misschien nooit voorkomen kunnen worden. Maar ik vind het wel belangrijk om ervan te leren. Daarom schrijf ik dit verhaal op.

Natuurlijk zet dit alles ons nog verder aan het denken. Onderschatten we met z’n allen de gevaren van het oceaanzeilen? Waar een oceaanoversteek decennia lang alleen was weggelegd voor de echte avonturiers, lijkt het steeds meer een rondje om de kerk voor jong en oud. Waar is de goede oude tijd dat je met je backpack op pad ging na je studie om zo iets van de wereld te zien? Grote schepen, maar ook hele kleintjes ondernemen de tocht. We zijn veel boten tegen gekomen met Franse, Zweedse en Noorse jongeren, dan bedoel ik echte jonkies, twintigers, die met vier of vijf man op een 30-voeter een rondje Atlantic gaan varen. Gewoon omdat het kan. We navigeren digitaal, het lijkt wel een verdomde TomTom waarmee we varen. We halen dagelijkse weer-updates op met satelliettelefoon of radio. Kijken nauwelijks nog naar de tekenen van het weer buiten. Wacht houden doen we met een half oog, want we hebben een AIS alarm. Sturen laten we over aan de windvaan of de stuurautomaat. Eigenlijk hoeven we alleen de zeilvoering te bepalen. Ik bedoel, meisjes van 16 jaar omzeilen de wereld. Hoe moeilijk kan het zijn? Dit is natuurlijk erg zwart-wit geschetst. Maar het is triest om te moeten constateren dat het moeilijker is dan we dachten.

Een Fransman met ruime ervaring met het oceaanzeilen, vertelde ons in La Gomera: “Je hoeft alleen te blijven drijven. Als je de passaatwind oppikt wordt je vanzelf naar de overkant geblazen. 3 weken lang zon, naakt rondlopen en sex, mooier wordt het niet”. Ja, zo hadden wij het ook verwacht. Misschien niet 3 weken alleen maar seks… maar op z’n minst zon, verse vis en een goed boek. Maar dat was misschien de avonturier die sprak. De man die geen angst heeft voor de elementen, de man die het lot in zijn gezicht staart en roept: “kom maar op!” Maar ik ben niet fatalistisch ingesteld. Ik wil het lot niet tarten. Ik heb te veel te verliezen. Dus wat bezielt me? Waarom denk ik dat wij wel even de wereld rondzeilen? Of in ieder geval een deel ervan. Leon en ik geloven dat we hele goede keuzes gemaakt hebben tijdens deze oversteek. We hebben veel vertrouwen in onszelf. En toch is dat vertrouwen in een klap beschadigd. Niet het vertrouwen in ons eigen kunnen, maar wel het vertrouwen dat dit ‘kunnen’ voldoende is. Menno had al een oceaanoversteek op zijn CV staan. Hij had veel meer ervaring dan wij, had de boot goed op orde en nam het oceaanzeilen serieus. Niet het fatalistische type voor zover ik weet. Heeft ook hij het weer onderschat? Of komt het dan toch gewoon neer op het lootje dat we trekken? En Menno en Marielle trokken aan het kortste eind?

Misschien spreekt hier nu een hele bonk emotie. Dat is ongetwijfeld waar. Maar het doet iets met je. We liggen nu een week in Mindelo. De gedachte dat ik de oceaan weer op moet, vind ik best eng. Ik kijk op tegen de volgende etappe. Ik kijk op tegen het ruisen van de golven achter me. Kijk op tegen donkere luchten. Ik ben bang dat ik bang ben. In het blog van de Batjar, mede-vertrekkers uit Nederland, schreef een vriend die enkele dagen mee gezeild had over het gevoel van ‘vrijheid, zon, zee en zaligheid’. Ik voel het even niet meer. En dat is zonde. Dat is ook niet wat Marielle wil. Marielle is er heel stellig in: “Wat ons is gebeurd, gebeurt gewoon niet. Het kan niet gebeuren, het is té onwaarschijnlijk. Behalve dan het feit dat het toch gebeurd is. Maar de oceaan is prachtig!” Ik weet het. De oceaan is prachtig in al z´n kalmte, in z´n rimpelingen, maar ook in z´n woestenij en verlatenheid. Marielle drukt ons op het hart om te genieten. Wat een krachtige meid. In die oceaan beleefde ze de meest angstige momenten van haar leven en toch ziet ze het mooie van diezelfde oceaan. Sterker nog, ze probeert ons te overtuigen van de pracht van de oceaan. En ik weet dat ze gelijk heeft. Ik weet het echt wel. Maar dat lootje knaagt.